Αλλαγές στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις

Του Νίκου Κοτζιά

Α. Αντίβαρα στην τουρκική πολιτική

Είναι επείγουσα ανάγκη να κατανοηθεί η ουσία των αλλαγών στον σημερινό κόσμο σε συνδυασμό με την στρατηγική που ακολουθεί η Τουρκία, ώστε να διαμορφωθεί μια σύγχρονη γραμμή πλεύσης αντιμετώπισης της Αγκύρας. Σε αυτά τα πλαίσια θα εξετάσουμε τις σημαντικότερες παραμέτρους ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία.

1. Αναβαθμισμένη εικόνα για τη Τουρκία;

Σε έναν κόσμο που αλλάζει και όπου η σχετική σημασία της δύσης και της ίδιας της ΕΕ μειώνεται θα ήταν αντιπαραγωγικό για την Ελλάδα να περιορίσει το πρόβλημα των ελληνοτουρκικών σχέσεων στον ευρωπαϊκό δρόμο της γείτονας. Ένας τέτοιος περιορισμός είναι στρουθοκαμηλισμός. Όπως στρουθοκαμηλισμός θα είναι να μην αξιολογεί κανείς το γεγονός ότι τόσο οι Βρυξέλλες (ιδιαίτερα το Παρίσι και το Βερολίνο) όσο και η Άγκυρα δεν επιθυμούν πλέον με την ίδια ένταση, όπως πριν δέκα χρόνια, να προωθήσουν την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Οι μεν διότι δεν τους βγαίνει η θεσμική και δημοσιονομική αριθμητική μιας τέτοιας διεύρυνσης, οι δε διότι βλέπουν τον κόσμο να αλλάζει και τη σχετική σημασία της ΕΕ να περιορίζεται. Ότι η παγκόσμια πολιτική μετακινείται σε έναν κόσμο στον οποίο ο ρόλος της λίμνης του Ατλαντικού (ΗΠΑ και Δυτική Ευρώπη) υποχωρεί σαφώς έναντι της λίμνης του Ειρηνικού (Ασία και ΗΠΑ).Στα νέα πλαίσια, η Τουρκία θέλει να αναδειχτεί σε μια ευρωασιατική περιφερειακή δύναμη, ανάλογη με εκείνη της βορειότερα υπερκείμενης Ρωσίας. Ενώ συμμετέχει στους G20 θεσμός που συνεχώς αναβαθμίζεται. Η Τουρκία επιθυμεί να πείσει ότι είναι α) μια ηγεμονική εκκοσμικευμένη δύναμη του μουσουλμανικού κόσμου, β) απαραίτητος χώρος διέλευσης ενεργειακών αγωγών γ), δύναμη διαμεσολάβησης στη Μέση Ανατολή, καθότι διαθέτει ειδικές σχέσεις τόσο με τον αραβικό κόσμο, όσο και με το Ισραήλ.Ο πιο πάνω τρόπος που εμφανίζει τον εαυτό της η Τουρκία στον σύγχρονο κόσμο, την καθιστά -στα μάτια εκείνων που το θέλουν, αλλά και εκείνων που δεν το γνωρίζουν- μια δύναμη απαραίτητη στα σχέδια της Δύσης, ακόμα και για την επιβίωσή της. Με αυτό τον τρόπο η Τουρκία θεωρείται συχνά ως ένας απαραίτητος σύμμαχος, σημαντικότερος έτσι και αλλιώς της Ελλάδας. Άποψη την οποία τείνουν, και αυτό είναι το χειρότερο, να υιοθετήσουν και οι κυρίαρχες δυνάμεις στην ίδια την Ελλάδα.

2. Η πραγματική ικανότητα και δυνατότητες της Τουρκίας

Θα ήταν μεγάλο λάθος αν η Ελλάδα υποτιμήσει την ενδυνάμωση της Τουρκίας, οικονομικά και πολιτικά, τα τελευταία 15 χρόνια. Εξίσου αρνητικό θα ήταν, όμως, να πιστέψει η Ελλάδα τους μύθους που πλάθει η Τουρκία για τον εαυτό της και υιοθετούν ορισμένοι εκ των δυτικών προστατών της. Εξάλλου οι όποιες δυνατότητες της Τουρκίας είναι δυνητικές και όχι πάντα πραγματικές. Περικλείουν δε και πολλαπλά τρωτά σημεία για τη Τουρκία. Θα περιοριστώ να αναλύσω ορισμένα παραδείγματα στο σημερινό άρθρο (και θα συνεχίσω σε επόμενα), από τα οποία γίνεται φανερό ότι το πρόβλημα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν είναι μόνο οι όποιες αντιφατικές δυνατότητες της Τουρκίας, αλλά, κύρια, οι ελλείψεις σε δημιουργικότητα και τόλμη της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.

3. Ισορροπίες ως προς την τουρκική πολιτική στη Θράκη

Η Τουρκία προσπαθεί να διεισδύσει και άλλο στη Δυτική Θράκη. Επιδιώκει να την μετατρέψει σε ζώνη δικών της οικονομικών συμφερόντων (επενδύσεις και εμπόριο). Αναζητά τρόπους να παρακάμψει διεθνείς συμφωνίες που έχουν συναφθεί και με τη δική της συμμετοχή και να εμφανιστεί ως προστάτιδα δύναμη των μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης. Επιθυμεί να πείσει ότι οι τρεις ομάδες μουσουλμάνων στην περιοχή (δηλαδή ακόμα και τσιγγάνους μουσουλμάνους και τους Πομάκους) ομογενοποιημένα «ως Τούρκους». Η Ελληνική πολιτεία ακολουθεί σε αυτό το ζήτημα μια συνεχώς αμυντική πολιτική. Στην καλύτερη περίπτωση προσπαθεί να περιορίσει την όποια ζημιά. Στην προώθηση της τουρκικής πολιτικής στην Δυτική Θράκη συμβάλλουν και ορισμένοι δυτικοί οργανισμοί οι οποίοι υπερβάλλουν ως προς την τήρηση ή όχι των δικαιωμάτων των μουσουλμάνων της περιοχής. Δικαιώματα που χρειάζονται διεύρυνση, αλλά που ασφαλώς είναι πολλαπλά πιο κατοχυρωμένα από εκείνα των μειονοτήτων στην Τουρκία και σίγουρα δεν μπορούν να συγκριθούν με εκείνα των χιλιάδων Ελλήνων που εκδιώχθηκαν από την Πόλη. Τα όποια πραγματικά προβλήματα μπορεί και οφείλει να τα λύσει η ελληνική δημοκρατική πολιτεία. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι δεν μπορεί να επιλυθούν από καθεστώτα περιορισμένης δημοκρατίας όπως είναι η Τουρκία. Στη βάση αυτής της λογικής η Ελλάδα οφείλει να δει ποιοτικές διαφορετικές πλευρές και δυνατότητες στην εξωτερική πολιτική της ως προς την Τουρκία. Πολιτική η οποία δεν μπορεί να περιορίζεται σε αμυντικού χαρακτήρα μέτρα. Αλλά οφείλει να βρει αντίβαρα, έτσι όπως επιτάσσει κάθε στρατηγική σε διμερείς σχέσεις στον σημερινό κόσμο.

3Α. Το Κουρδικό από τη σκοπιά των ελληνικών συμφερόντων

Η Ελληνική διπλωματία στο θέμα των μουσουλμάνων της Θράκης όχι μόνο είναι απολογιτικά αμυντική, αλλά έχει παραιτηθεί από ουσιαστικά μέτρα αντίβαρα έναντι της τουρκικής πολιτικής. Το πρώτο και κύριο είναι ότι η Τουρκία δεν δικαιούται να ομιλεί. Τόσο διότι εκδίωξε παρανόμως και στήνοντας προβοκάτσιες εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες από τα εδάφη της, ιδιαίτερα στη δεκαετία του πενήντα, όσο και διότι συνεχίζει να καταπιέζει τις θρησκευτικές και εθνικές μειονότητες στην περιοχή της. Όχι μόνο Έλληνες και Αρμένιους, αλλά ιδιαίτερα προκλητικά τους Κούρδους. Οι Κούρδοι είναι ένας λαός ιστορικός και ταυτόχρονα από τους πιο κοσμικούς μουσουλμάνους στον κόσμο. Η Ελληνική εξωτερική πολιτική, χωρίς να αναμειγνύεται στο εσωτερικό των τεσσάρων χωρών όπου ζουν και εργάζονται δεκάδες εκατομμύρια Κούρδοι, θα έπρεπε να υποδείξει στους δυτικούς συμμάχους της, ότι αν αναζητούν ένα πρότυπο κοσμικού ισλαμισμού, αυτό δεν είναι η Τουρκία του Ερντογκάν, αλλά οι Κούρδοι. Προκειμένου δε να πειστούν, δεν έχουν παρά να δουν την συμπεριφορά των Κούρδων στο Β.Ιράκ, όπου διαθέτουν και κρατικοειδή θεσμική οργάνωση.Εντύπωση προκαλεί, επίσης, ότι η Ελλάδα, δεν έχει ανοίξει, ακόμα, προξενείο στο Β.Ιράκ προκειμένου να αναπτύξει τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις της με ένα λαό που την δένουν πολλά πολιτιστικά, ιστορικά και κοινωνικά στοιχεία, καθώς και γεωστρατηγικά συμφέροντα. Και, όμως, υπάρχουν πάμπολλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που έχουν ανοίξει στην περιοχή προξενείο. Όσο και αν προσπάθησα να μάθω και να καταλάβω, ουδείς δεν είναι διατεθειμένος να εξηγήσει γιατί η Ελλάδα απέχει από το Κουρδιστάν. Γιατί η Ελληνική εξωτερική πολιτική δεν οργανώνει επενδύσεις στην περιοχή, τη στιγμή που κάτι τέτοιο το κάνουν 3.000 τουρκικές επιχειρήσεις. Από οικοδομές και τεχνικές εταιρείες μέχρι αεροπορικές εταιρείες. Αλήθεια, γιατί δεν πετά ελληνική εταιρεία στο Β.Ιράκ, όταν κάτι τέτοιο γίνεται, επί παραδείγματι από της αυστριακές αερογραμμές; Τι είναι αυτό που συγκρατεί τα ελληνικά συμφέροντα από το Κουρδιστάν του Ιράκ. Η φοβική ελληνική εξωτερική πολιτική δείχνει να θεωρεί επέμβαση στα εσωτερικά της Τουρκίας την ανάπτυξη διπλωματικών σχέσεων και οικονομικών δεσμών με μια ομοσπονδιακή δομή τρίτου κράτους, ενώ, ταυτόχρονα, επιτρέπει στο τουρκικό προξενείο να δρα στην Θράκη ως κράτος εν κράτει. Πρόκειται για μια πολιτική χωρίς αρχή και τέλος.

3.Β. Οι μουσουλμάνοι της Κίνας – Η Τουρκία και η Ελληνική Εξωτερική Πολιτική

Η Τουρκία, έχοντας αναπτύξει μια νέο-οθωμανική εξωτερική πολιτική, εμφανίστηκε ως προστάτης των μουσουλμάνων της Κίνας κατά τα πρόσφατα επεισόδια. Μίλησε με σκληρή και απρεπή γλώσσα έναντι του Πεκίνου. Τα ανθρώπινα δικαιώματα που πράγματι παραβιάστηκαν κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, ο Τούρκος πρωθυπουργός τα χαρακτήρισε ως γενοκτονία. Εδώ πρόκειται για δύο διαφορετικά πράματα. Το ένα η παραβίαση στην Κίνα των ανθρώπινων δικαιωμάτων και το άλλο είναι η παρεμβατικότητα των νέο-Οθωμανών.Τι έκανε η Ελλάδα; Σιώπησε. Τι θα έπρεπε να κάνει η Ελλάδα κατά τη γνώμη μου; Να στείλει στο Πεκίνο άμεσα υπουργό της κυβέρνησης προκειμένου να συνεννοηθεί με την δεύτερη ισχυρότερη χώρα του κόσμου και ένα από τα πέντε μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας για τους τρόπους αντιμετώπισης του παντουρκισμού της Άγκυρας που την οδηγεί να παρεμβαίνει στο εσωτερικό τρίτων χωρών όπως είναι η Κίνα και η Ελλάδα. Το γεγονός ότι η Τουρκία φόρεσε ρούχα μεγαλύτερα από το μπόι της σε αυτό το ζήτημα, ήταν η ευκαιρία της Ελλάδας να σφυρηλατήσει ένα κοινό μέτωπο με την ανερχόμενη υπερδύναμη. Το ίδιο ακριβώς όφειλε να κάνει ως προς τις προκλήσεις της Τουρκίας που αναφέρονται στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς στην Ρωσία.Ανη Ελλάδα πολιτευόταν σύμφωνα με την πρότασή μου, αυτόματα θα αποκτούσε την συνεργασία δύο εκ των ισχυρότερων κρατών του κόσμου που αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα με την τακτική της Τουρκίας έναντι μουσουλμανικών πληθυσμών σε τρίτες χώρες. Αντί αυτού, καθόμαστε και αμυνόμαστε μόνοι μας σε αυτές τις τουρκικές προκλήσεις και επιτρέπουμε στις ΗΠΑ να παριστάνουν τον επιδιαιτητή, κατά κανόνα σε βάρος μας. Πέρα από τη Τουρκία, θα πρέπει να λάβουν οι ΗΠΑ το μήνυμα, ότι το ζήτημα της Θράκης, είναι ένα ζήτημα ανάλογο με εκείνο της Νοτιοανατολικής Ρωσίας και της Δυτικής Κίνας και κάθε επιλογή σε βάρος της χώρας μας στα ελληνοτουρκικά θα γίνεται αντιληπτή –και με τη δική μας φροντίδα- ως άνοιγμα μετώπων από Ρωσία και Κίνα. Σε μια τέτοια περίπτωση, το λογικό θα ήταν να ξανασκεφτόντουσαν οι ΗΠΑ τη στάση τους, ενώ η Ελλάδα δεν θα συμπεριφερόταν ως κράτος «ανάδελφο» και εγκαταλειμμένο από την ιστορία.

Ο Νίκος Κοτζίας είναι Πρόεδρος του ΙΣΤΑΜΕ Ανδρέας Παπανδρέου

epirus gate